Een verhaal
van anarchisten en fossielen
Dat de "digitale revolutie" voor de verspreiding van literatuur via het internet toch niet zo vlot verloopt, is het verhaal van de auteursrechten. Drukkers zijn natuurlijk niet gelukkig met on line verspreiding (hoe zouden die arme monniken met hun ganzenveer er eind vijftiende eeuw over gedacht hebben?) maar uitgevers ook niet, want digitale bedrijven nemen nu hun positie over.
Eén aspect is het morele recht van de schrijver om zijn werk te laten publiceren of juist te laten weerhouden van verdere publicatie. Het tweede aspect draait rond de centen: de derde partij die voor het drukken en verspreiden zorgt, geeft de auteur een financiële vergoeding (een forfaitair bedrag, royalties, een voorschot). Digitale boeken gooien het traditionele model wat overhoop. De handhaving van de "intellectuele eigendom" in de digitale omgeving is ook iets men zich voornamelijk over gebogen heeft voor de inkomsten betreft.
Voor wetenschappelijke artikels (waar veel minder en dikwijls helemaal niets aan verdiend wordt), behoudt de auteur alle auteursrechten wanneer er geen schriftelijke overdracht heeft plaatsgevonden. Het grootste probleem waar academici nu mee worstelen is het voor iedereen en gratis toegankelijk maken van hun publicaties via het internet, i.p.v. dat je moet kunnen inloggen of tientallen euro's per artikel moet betalen. Het democratische recht op kennis botst hier met de grote winstgaring van de digitale uitgevers. De redactie van traditionele (louter papieren) tijdschriften apprecieert het uiteraard niet wanneer u een artikel ook elders publiceert, maar staat ook dikwijls weigerachtig tegen het inscannen van hun oude jaargangen, omwille van een nog te verkopen stock, gebrek aan een begeesterde vrijwilliger of een beleid zonder visie. Daar staat tegenover dat Universitaire Pers Leuven startte in 2015 met de eerste uitgave van een boek (tegelijk) in Open Access en Europese wetenschappers en onderzoeksinstituten hebben in 2016 gepleit voor de oprichting van een "Open Science policy platform" om er over te waken dat over enkele jaren al het publiek gefinancierde onderzoek voor iedereen gratis toegankelijk zal worden.
Eigenlijk komt het er momenteel meestal nog op neer, dat men zich moet schikken naar de autocratische eisen van een hoofdredacteur om dan, dankzij een kortzichtig bestuur, zijn werk (naar hedendaagse normen) begraven te zien, slechts via enkele gespecialiseerde bibliotheken toegankelijk.
Wij bieden hier een oplossing waarbij een gemakkelijke verspreiding gegarandeerd is, zonder koster voor de auteur of de lezer, én de schrijver al zijn rechten en tevens de mogelijkheden behoudt voor grote en kleine aanpassingen. Het eventueel als testfase beschouwen en nadien je bijdrage elders digitaal of op papier plaatsen, is dus ook geen probleem (er wordt wel gevraagd om dan te vermelden dat het eerst als een nummer van .MHT verscheen). Door het competitieve in de academische wereld, zal men immers nog wel een tijd graag zijn manuscript gepubliceerd zien in papieren tijdschriften met naam, die garanderen dat de peer-reviewprocedure doorlopen werd. Festina lente was een adagium van de ouden en stilaan begint er verandering te komen, maar het virtuele heeft nog niet hetzelfde prestige als het gedrukte, al zou men beter voor ogen houden dat ook de Koninklijke Bibliotheek van Alexandrië verwoest werd en haar moderne bibliotheek een internetarchief draaiende houdt.