Peer review
"Peer review" blijft de noodzakelijke kwaliteitscontrole om te garanderen dat zelfgepubliceerde studies geen "ijdelheidsdocumenten" zijn, doch intercollegiaal gecontroleerd. De Vlaamse Uitgevers Vereniging (VUV) geeft zo ook met het kwaliteitslabel GPRC ("Guaranteed Peer Reviewed Content") aan dat een publicatie zo'n procedure doorlopen heeft, beantwoordend aan de internationale wetenschappelijke standaarden. Ons systeem van on line ter lezing aanbieden van een eerste versie, vervangbaar door gecorrigeerde versies na opmerkingen van vakgenoten, moet zoiets, althans in theorie, mogelijk maken. Zonder garantie, maar misschien ook efficiënter, onpartijdiger en zonder er een vaste redactie te moeten op nahouden, die uit een al zo kleine wereld moet geselecteerd worden. In theorie kan een ontwerp zo ook veel sneller circuleren.
Iedereen heeft het recht om te publiceren en om te proberen een zo groot mogelijk publiek te bereiken. Om de lezer enige garantie op kwaliteit te bieden, moet de "peer review" een ingediende bijdrage beoordelen op nauwkeurigheid, betrouwbaarheid, evenwichtigheid, dekking, deskundigheid van de auteur (zijn gezag) en actualiteit (niet of het onderwerp "in het nieuws" is, maar of de informatie zelf niet verouderd is). Dat lijken eenvoudige spelregels te zijn, maar "ongecontroleerd" staat niet per definitie gelijk met waardeloos of ongeloofwaardig (een eerste on line versie op deze en gelijkaardige sites is altijd ongecontroleerd en heeft dikwijls de bedoeling om reacties te verkrijgen). "Redelijkheid" is ook zo'n criterium, maar niet een van de eenduidigste. Is een polemiek onredelijk? Is het verboden om een gebrek aan professionele zorgvuldigheid aan te klagen? Hoe beleefd moet je blijven bij de beoordeling van een door dilettanten bejubeld werk van een beunhaas? Snelle reacties via het internet moeten een nieuwe vorm van snelle kritiek mogelijk maken, zonder echter te vervallen in een blog met scheldpartijen. Het kan een beetje "op het scherp van de snee" balanceren worden.
Bij een digitaal document dient ook nagegaan te worden of er gemakkelijk kan door genavigeerd worden, of de hyperlinks kloppen (zonder regelmatige actualisatie kan die beoordeling natuurlijk niet blijven gelden, wanneer er geen gebruik kon gemaakt worden van zoiets als een permalink, maar het artikel zelf blijft tenslotte ook niet eeuwig actueel) en effectief van nut zijn en of het esthetisch en affectief goed ontworpen is. Uiteraard is een eerste lezing altijd nodig om het ethische aspect te beoordelen, al is dit dikwijls een voetangel van eigen voorkeuren en repressieve wetten.
Gelet op de vele voordelen moet dit mechanisme van kwaliteitscontrole echt op de elektronische wereld overgedragen worden. Alleen dan kan deze publicatievorm aan prestige winnen, zodat daarvan afhankelijke academici hun beste producten in de cyberruimte zullen plaatsen.